Τον Νοέμβριο του 2025, η Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης και το Γραφείο Στεγαστικής Πολιτικής συμμετείχαν στις Affordable Housing Initiative (AHI) Days και στο 3ο European Responsible Housing Finance Summit που διοργάνωσε το Housing Europe στην Πράγα. Σε δύο ιδιαίτερα πυκνές ημέρες εργαστηρίων και συζητήσεων, πόλεις, φορείς κατοικίας και δημόσιες και ευρωπαϊκές τράπεζες βρέθηκαν γύρω από το ίδιο τραπέζι με ένα βασικό ερώτημα: πώς χρηματοδοτούμε στην πράξη τη νέα γενιά οικονομικά και κοινωνικά προσιτών και κλιματικά ανθεκτικών γειτονιών;
Για τη Θεσσαλονίκη, ήταν μια ευκαιρία να παρουσιαστεί ένα πιλοτικό εγχείρημα μετατροπής κενών κτηρίων σε προσιτή κατοικία στο ιστορικό κέντρο, που αναπτύσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου URBACT “Cities 4 Cohousing” (C4CH). Το έργο διερευνά πώς ένα διατηρητέο κτήριο μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για ένα μίγμα κοινωνικής και «cost-rental» κατοικίας με κοινόχρηστους χώρους, αντί να μετατραπεί σε ακόμη ένα ξενοδοχείο ή κατάλυμα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Πιο συνολικά, μας επέτρεψε να δοκιμάσουμε στην πράξη ιδέες του Τοπικού Επενδυτικού Σχεδίου μας μπροστά σε αναπτυξιακές τράπεζες και πόλεις από όλη την Ευρώπη.
Ένα πρώτο, πολύ σαφές μήνυμα από την Πράγα ήταν ότι η κατοικία είναι εκ φύσεως διεπιστημονικό ζήτημα. Χρηματοοικονομικά εργαλεία, ενεργειακή αναβάθμιση, πολεοδομικοί κανόνες, κοινωνικές υπηρεσίες, ψηφιακά εργαλεία και νομικό πλαίσιο δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποσπασματικά. Κι όμως, οι θεσμοί μας παραμένουν οργανωμένοι σε «σιλό». Αυτό φάνηκε έντονα στις συζητήσεις για την ανακαίνιση του υφιστάμενου αποθέματος, όπου οι τεχνικές λύσεις, η κοινωνική στόχευση και η οικονομική βιωσιμότητα πρέπει να σχεδιάζονται μαζί και όχι διαδοχικά.
Ένα δεύτερο επαναλαμβανόμενο θέμα ήταν η ανάγκη για περιστρεφόμενα ταμεία (revolving funds) και “one-stop-shops” που θα δίνουν σε πόλεις και κοινωνικούς/συνεταιριστικούς φορείς σταθερό, μακροπρόθεσμο πλαίσιο, αντί για αποσπασματικές προσκλήσεις. Για μια πόλη όπως η Θεσσαλονίκη –με κατακερματισμένη ιδιοκτησία, πολλούς μικρούς ιδιοκτήτες και σύνθετες ιστορίες κτηρίων– αυτό είναι κρίσιμο. Ο ρόλος της ΜΑΘ ως ενδιάμεσου φορέα για τη μητροπολιτική περιοχή επιβεβαιώθηκε ως ιδιαίτερα σημαντικός αν θέλουμε να περάσουμε από την ιδέα στην υλοποίηση.
Στη συνεδρία για τις μεσογειακές πόλεις, ξεχώρισε η παρέμβαση της Βαρκελώνης. Οι συνάδελφοι εκεί τόνισαν ότι πρέπει να ξεκινάμε από το δικαίωμα στην κατοικία και από ένα ανανεωμένο κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στην πόλη και τους κατοίκους της. Περιέγραψαν την τρέχουσα κατάσταση ως αποτυχία της αγοράς που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί απλώς με περισσότερα κίνητρα. Η ίδια η αγορά πρέπει να ρυθμιστεί και να ελεγχθεί, με σαφείς κανόνες για ενοίκια, γη και κενά κτήρια. Υπενθύμισαν επίσης ότι ο μετασχηματισμός του συστήματος κατοικίας είναι υπόθεση τουλάχιστον δεκαετίας. Όσο εργαζόμαστε για νέα αποθέματα, ανακαινίσεις και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, χρειάζονται ισχυρά μέτρα προστασίας ενοικιαστ(ρι)ών στο μεταξύ, ώστε οι πιο ευάλωτοι να μη γίνουν «παράπλευρη απώλεια» της μετάβασης.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανέδειξαν την ανεπάρκεια των σημερινών προτύπων ενεργειακής αναβάθμισης και των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, που ακόμη δεν ανταποκρίνονται στην ένταση της κρίσης, ούτε προστατεύουν επαρκώς την προσιτότητα. Τα ζητήματα αυτά συνομιλούν άμεσα με την εμπειρία της Θεσσαλονίκης, όπου ενεργειακή φτώχεια, αύξηση ενοικίων και κενά κτήρια συνυπάρχουν στις ίδιες γειτονιές.
Υπενθυμίζεται ότι το να αντιμετωπίζουμε την κατοικία ως δικαίωμα δεν είναι σύνθημα, αλλά μια μακροπρόθεσμη δέσμευση που πρέπει να διαπερνά τον τρόπο που σχεδιάζουμε, που ανακαινίζουμε και που χρηματοδοτούμε την πόλη μας.
